Deze brief heb ik in 2007 de architect Daniel Libeskind gestuurd als dank voor de inspiratie die het lezen van zijn autobiografie ´Breaking Ground´ en de confrontatie met zijn Joods Museum in Berlijn voor de totstandkoming van de tekst ´Mind the Gap´ over mijn eigen werk geweest was.

Insert the thing that caused it –
Block it up
With other – and ´t will yawn the more –
You cannot solder an abyss
With air.
Geachte heer Libeskind,
Ongeveer een jaar geleden was ik in verband met de productie van bijgaande monografie, bezig met een tekst over mijn werk. Ik probeerde me voor te stellen wat voor indruk het op iemand zou maken te bladeren door een boek met vijfennegentig van mijn schilderijen. En ik dacht: wat is de beste manier om zoiets divers en complex, en iets dat zich in zoveel opzichten en zo hardnekkig verzet tegen elke poging tot reductie en unificatie, onder één noemer te brengen?
Terwijl ik daar mee bezig was, verbleef ik toevallig een week in Berlijn en raakte daar onder de indruk van al die verschillende manieren waarop in deze stad haar veelbewogen verleden zijn beslag gekregen heeft. Ik bezocht om te beginnen de Gedächtniskirche, die met zijn gemaltraiteerde uiterlijk de herinnering aan de bombardementen van de geällieerden levend houdt. In combinatie met de aanbouw van Eiermann heeft deze ruïne op de een of andere manier nog steeds iets ontroerends en aangrijpends. Dit onhandige, architectonische ensemble drukt voor al degenen die na Auschwitz niet meer zeker weten of God nog bestaat, die wanhoop of twijfel eigenlijk heel goed uit.
Aan de andere kant van de stad, op de Schlossplatz, troffen twee volkomen tegenovergestelde vormen van Vergangenheitsbewältigung op elkaar. Aan de ene kant van het plein was men namelijk druk bezig met de brutale onttakeling van het Palast der Republik. Het was net alsof de sloophamer het gebouw letterlijk doormidden sneed. Pal daartegenover had men in allerijl een op textiel overgebrachte computermodel van Schinkel’s Bauakademie in elkaar gezet. Zo snel en rücksichtslos als men enerzijds wilde afrekenen met veertig jaar communisme, zo gretig en ongeduldig wilde men dit meesterwerk uit de Pruisentijd voor de tweede keer uit de grond stampen.
En in het door U ontworpen Jüdisches Museum was te zien dat het heel goed mogelijk is in één enkel ontwerp de complexe relatie van deze stad tot haar geschiedenis te combineren met een open en hoopgevende visie op de toekomst. Ik moet bekennen dat ik echt geshockt was bij mijn eerste confrontatie met uw aanbouw. Ik had het niet voor mogelijk gehouden dat zoiets vertrouwds en geruststellends als een gebouw ook zo aggressief knn overkomen als een mes, een insnijding of een verwonding. Deste indrukwekkender was dit toen bleek dat aan de rest van het gebouw een nog veel ingewikkelder en intelligenter ontwerp ten grondslag lag.
Zo is Berlijn meer dan elke andere stad die ik ken, een plaats met een rijke typologie aan betekenisvolle verwondingen en reparaties. Thuis aangekomen merkte ik dat de kennismaking met deze stad me een beter inzicht had verschaft in datgene waar het in mijn eigen werk steeds om gaat. Met de techniek van de collage als uitgangspunt ben ik zelf ook altijd op zoek naar het punt waarop de onthutsende en onverwachte confrontatie met de verwondbaarheid van een beeld, de mens of zijn blik plotseling op dramatische wijze samenvalt met een visie of de hoop op een betere of in ieder geval een andere toekomst. Wat de architectuur in Berlijn in het groot zichtbaar maakt, probeer ik in mijn eigen werk met veel kleinere beelden en op eindeloos vele manieren op te roepen. Toen ik bovendien in uw autobiografie Emily Dickinson’s gedicht “To fill a gap” tegenkwam, viel alles op zijn plaats. Zoals U ziet, heb ik daar dankbaar gebruik van gemaakt.
De tekst en het boek zijn inmiddels klaar en aangezien de ontmoeting met uw werk en ideeën in de totstandkoming daarvan zo’n belangrijke rol heeft gespeeld, schenk ik U een exemplaar.